Recenzja filmu

Bliżej (2004)

Hollywoodzkie filmy przyzwyczaiły nas do idyllicznego obrazu miłości. Za sprawą melodramatów oraz komedii romantycznych stan zakochania jawi się widzom jako szczery odruch serca, nieskazitelny, wolny od wyrachowania i jakichkolwiek nieczystych intencji. Młodzi i piękni bohaterowie wyśpiewują serenady na cześć obiektów swoich westchnień, z wypiekami na twarzy deklamują sonety wielkich romantyków (ewentualnie piszą własne), kochają szczerze i głęboko, by po wielu przeciwnościach losu połączyć się z wybrankami serca w związkach, które nieodmiennie uszlachetniają. Schemat zakochania w "Bliżej" Mike’a Nicholsa poddany został jednak brutalnej weryfikacji. Według amerykańskiego reżysera miłość działa bowiem niczym twardy narkotyk, który po chwilowej rozkoszy oferuje nieszczęśnikom tylko ochłapy wrażeń i emocjonalny głód.

A zaczyna się tak niewinnie... Dwoje przypadkowych przechodniów, sugestywna wymiana spojrzeń, niegroźny wypadek samochodowy i strzała Amora splata ze sobą parę zagubionych w tłumie pielgrzymów. On, niespełniony pisarz, twórca gazetowych nekrologów, ona, młoda Amerykanka, okazjonalnie trudniąca się striptizem w ekskluzywnych klubach dla panów. Zakochują się w sobie w banalnej sytuacji, przy dźwiękach równie banalniej piosenki autorstwa Damiena Rice’a.

Ale sielanka nie trwa długo. Choć Alice (świetna Natalie Portman) niczym klasyczna muza staje się dla Dana (Jude Law) artystyczną inspiracją, powieść oparta na jej życiu okaże się równie nieudana, co poprzednie. Ów popis grafomanii sprawi jednak, że Dan pozna Annę (Julia Roberts), atrakcyjną panią fotograf, z którą zdradzi, i przez którą w przyszłości będzie zdradzany, gdy w ferworze uczuć popchnie ją w ramiona Larry’ego (Clive Owen), grubiańskiego lekarza, poszukującego wrażeń na internetowych czatach.

Od tego momentu machina kłamstw stopniowo się rozkręca i nic, jak się zdaje, nie jest w stanie okiełznać chorych żądz i rozbuchanych namiętności czwórki londyńczyków. Związki damsko-męskie przypominają w obrazie Nicholsa perwersyjną grę, w której każdy chwyt jest dozwolony, a żadne zasady nie obowiązują na stałe. Szacunek oraz lojalność to czcze slogany, podobnie jak miłosne wyznania, wypowiadane nie tyle z porywów serca, co z przyzwyczajenia. Każdy chce zgarnąć dla siebie jak najwięcej, zapominając o tym, że aby coś zyskać, należy uprzednio z czegoś zrezygnować. Bohaterowie gubią się we własnym życiu, jakby było ono jedynie marnym substytutem ich naiwnych oczekiwań. Moralnie skompromitowani, bezmyślni, wpadają w gęstą sieć matactw i erotycznych uniesień.

Miłość okazuje się więc fałszem, atrapą, o czym przekonamy się w jednej z ostatnich scen, gdy Alice wyciągnie na lotnisku swój prawdziwy paszport. Bo w filmie Mike’a Nicholsa nikt nie triumfuje, porażka staje się udziałem wszystkich bohaterów. No, może z wyjątkiem postaci granej przez Portman, która sięgnąwszy dna, podnosi się silniejsza, zdolna do trzeźwej oceny własnego życia. Pozostali, zwłaszcza Larry i Anna, będą dalej nurzać się w bagnie przemilczanych kłamstw i tłumionej pogardy, przekonawszy się, iż uczucie wywołane strzałą Kupidyna częściej upadla niż uszlachetnia.  

Człowiek w dziele amerykańskiego reżysera niewiele ma wspólnego z istotą myślącą. Kierowany przez namiętności i sprzeczne zachcianki, skazany jest na ciągłe rozczarowania i gorycz niespełnienia. Bohaterowie filmu łakną miłości, ale sami nie są do niej zdolni. Nieporadni w budowaniu trwałych relacji, pośród piekła we czworo, cierpią i ranią, niepewni własnych pragnień, nie potrafią wykroczyć poza naskórkowe zbliżenia.